Doğanın bu ilginç oluşumu İtalya Alpleri’nin güneyi Sicilya’da yer alıyor. Muhteşem manzarayı görmeye her yıl milyonlarca turist gidiyor. Katanya’ya gitmek üzere uçağın kapısında uzun bir bekleyişteydim. Atatürk Havalimanı’ndaki uçuşlar için artık hayatın doğal bir parçası olan rötarlı dakikaların geçmesini bekliyordum. Bilgisayarımı açıp internette haberleri okumaya daldım. İlk sıralardaki haberlerden biri de Japonya’daki Ontake Yanardağı’nda meydana gelen volkan patlamasıydı. Trekking yapanlar küllerin altında can pazarı veriyordu. Neticede 50’den fazla kişinin yaşamını yitirdiği bu olaya ilişkin haberi Etna Yanardağı’na gitmek üzere Katanya uçağını beklerken okumak pek de iyi olmadı. 

Japonya’da hayatını kaybedenler doğanın bu ilginç yeryüzü şeklini incelemek, binlerce metre yüksekliğindeki dağa tırmanmak için oradaydı. Ve tüm risklere rağmen orada olmaya da devam edecekler. Bu nedenle okuduğum habere fazla kulak asmadan Etna’nın yolunu tuttum. Öyle ya, bugüne kadar coğrafya derslerinde adına sıkça rastladığım, yılda birkaç kez volkanik hareketliliğine dair haberlerini okuduğum Etna’ya çıkmaktan beni kimse alıkoyamazdı. 

Katanya, Sicilya’nın başkenti. THY’nin direkt uçuş yaptığı adadaki tek şehir. İki saatlik uçuşun ardından Etna’nın eteklerindeki Katanya’ya vardık. Henüz uçaktan inmeden Etna’nın dumanları karşıladı bizi. Muazzam bir manzara. Binlerce metre yükseklikte simsiyah bir dağ. Ve zirvesindeki kraterden sürekli duman çıkıyor.

Avrupa’nın en büyük aktif yanardağı Etna’ya çıkmaksa Katanya’dan yaklaşık 1.5 saatlik bir araç yolculuğu gerektiriyor. 

Dağın zirvesi 3326 metre. Ancak bu yükseklik sürekli değişiyor. Rehberimiz Angela’nın verdiği bilgilere göre, 1865’teki seviyesine göre 52 metre aşağıya düştü. Aktif bir yanardağ olmasına rağmen Etna’dan sürekli bir lav çıkışı olmuyor. Zirvedeki ana kraterdeki duman çıkışı, açık bir havada dağın her yerinden görülebiliyor. 

Yerel rehber Angela, “Duman varsa her şey normal. Dağ nefes alıyor. Eğer duman yoksa asıl o zaman sorun var demektir” diyor. Çünkü duman demek düzenli olarak gaz çıkışı demek. 
1888’deki büyük lav çıkışları sırasında oluşan Silvestri Krateri’ne araçlarla çıkılabiliyor. Burada turistlik tesisler oluşturulmuş. Dinlenme alanları var. Karavanlar için ayrılmış bir bölüm yer alıyor. Muhteşem bir Katanya manzarasına, esspessonuzu ya da şarabınızı yudumlarken bakabiliyorsunuz. Bu kısımda yükseklik 1900 metre.

Ancak zirveye ulaşmak kolay değil. Teleferikle bir bölüme kadar çıkılıyor. Oradan da yine yerel bir rehber eşliğinde belli bir alana kadar yürüyüş için izin veriliyor. Ana kratere yani dumanın çıktığı noktaya ‘tehlikeli olacağı’ gerekçesiyle gidişe izin verilmiyor. Sicilya ne kadar sıcak olursa olsun, Etna’ya çıkarken mutlaka yanınıza kalın bir şeyler alın. Zira zirveye yaklaştıkça sıcaklık da düşüyor. 
Silvestri Krateri’ne gidip Katanya’ya kuş bakışı bakmak, Etna’nın yamaçlarından kenti seyretmek için yarım gün yeterli. Ancak teleferikle daha fazla yukarı çıkmak ve yürüyüş yapmak için en az bir tam güne ihtiyaç var. 

50 YIL SONRA YEŞERİYOR

Etna’nın çevresi yaklaşık 140 kilometre. Birçok yerleşim yeri var. Binlerce yıl öncesinden kalan hareketliliğin izlerini görmek zor. Üzeri yemyeşil bir tabakayla kaplanmış. Kraterlerin şekli anlaşılıyor ancak şimdi bu yerler birer orman. Ancak son bir asır içinde oluşan lav çıkışlarının yarattığı etki hemen anlaşılıyor. Dağa tırmandıkça siyah, soğumuş lav daha belirgin hale geliyor. Aktif bir yanardağ olduğu için Etna’da her an bir hareketlilik var. Birkaç hafta önce dumanların yoğunluğu arttı. Lav çıkışı oldu. Ancak haberlere konu olan lav çıkışı 6 ay önce yaşandı.

Son 100 yılın en büyük hareketliliğiyse 1983’te yaşandı. Lav yüzlerce metre aşağıya aktı. Bazı evler yok oldu. Etna’ya çıkan yolun kenarında lavın altında kalmış, yalnız çatısı gözüken ev, işte bu son büyük hareketliliğin kurbanı.

1983’te meydana gelen olay sırasında lavın nerelere ilerlediği açıkça görülüyor. Kimi yerler yemyeşilken bu kısım simsiyah. Çünkü soğumuş lavın üzerinde bitkilerin yetişebilmesi için en az 50 yıl gerekiyor. 

LAVIN AKIŞ HIZI SAATTE 40 KİLOMETRE

Etna, diğer yanardağlardan farklı özelliklere sahip. Buradaki lav hareketliliği sırasında fazla can kayıpları olmuyor. Çünkü büyük patlamalar yerine lav akışları oluyor. Lavın akış hızıysa saatte 40 kilometre. İnsanlar canlarını ve mallarını kurtarabilecek zaman bulabiliyor. 

Ancak yine de tehlikeli. Kimi zaman yoğun duman ve kül çıkışı sırasında Katanya Havalimanı kullanılmaz hale gelebiliyor.

Katanya’da insanlar Etna’nın nimetlerinden faydalanıyor. Kaldırım taşları, binalarda kullanılan taşlar soğumuş lavdan oluşuyor. Lav çıktıktan sonra yüzeyinde tüf adı verilen yumuşak bir tabaka oluşuyor. Ancak onun altında bazalt kısım var. Bu sert kayalardan şehrin her yerinde görülüyor. 

Etna Havzası’nın verimli topraklarındaysa başta kan portakalı olmak üzere, turunçgil, zeytin, üzüm yetiştiriliyor. Etna, tıpkı kızgın bir boğa gibi. Ürkütücü ve bir o kadar da çekici... Sürekli dumanları çıkıyor. Ne zaman atak yapacağı belirsiz. Önceden bilmek mümkün değil. Belki yarın belki yüzlerce yıl sonra... Ancak tüm bu tehlikesine rağmen binlerce kişi etrafında yaşamaya devam ediyor. Çünkü onları hayata bağlayan lavdan geriye kalan verimli topraklar...

- 1381’de lavlar denize kadar ulaştı. 
- 1669’daki püskürme sırasında Katanya büyük zarar gördü.
- 1888’de Silvestri Krateri oluştu. 
- 1928’de meydana gelen lav akışında demiryolu kapandı. 
- 1950’deki lav akışı 372 gün sürdü. 
- 1971’deki lav akışında çevredeki yerleşim yerleri zarar gördü. 
- 2004’te yine büyük bir lav akışı oldu. 
- En son lav akışıysa yaklaşık 4 hafta önce oldu. Zirvenin etrafından lav akışları gözlendi.

Bu seyahat Mika Tur’un sponsorluğunda yapılmıştır.