Anayasa Mahkemesi, termik santrallarda özelleştirmeleri kolaylaştırmak için yapılan ve çevre açısından eleştirilen değişiklikleri iptal etti.

28 Mayıs 2014

Türkiye ’de elektrik piyasasını düzenleyen kanunda yapılan değişikler, Anayasa Mahkemesi’ne takıldı. Kanunda Geçici 8 ve 14. maddeler olarak bilinen bu değişiklik büyük tartışmalara neden olmuştu. Bu maddeler doğrultusunda devlete ait olan, özelleştirme sürecindeki ve özelleşen elektrik santralları (termik, doğalgaz vs.) çevre mevzuatlarına tabi olmayacak, mevzuatın getirdiği ‘bacalarına filtre takmak’, ‘arıtma’ gibi yeni çevresel yatırımlar yapmak zorunda kalmayacaktı. Ayrıca çevresel izin ve denetimlerden de muaf olacaktı.
Değişiklik 2018’e kadar geçerli olup bakanlar kurulu kararıyla da 2021’e kadar uzatılabilecekti. Kanundaki değişiklik, çevresel yatırımlardan muaf olacak bu santrallar hakkında yargı yollarına başvurulamayacağını ve idari parar cezası uygulanamayacağını da söylüyordu. Özellikle çevre örgütleri tarafından eleştirilen bu düzenleme Avrupa Parlamentosu’nun Türkiye Raporu’na da olumsuz anlamda girmişti.

CHP mahkemeye taşıdıCHP, çevre açısından büyük tehlike doğuracak bu değişikliği Anayasa Mahkemesi’ne taşıdı. AYM, davayı esastan inceledi. Maddelerin iptaline karar verdi. AYM’nin kısa kararında iptal kararının 6 ay sonra yürürlüğe gireceği duyuruldu. CHP’yi harekete geçiren kurumlardan biri de Greeenpeace oldu. Maddenin iptal edilmesini isteyen çevre kuruluşu, CHP’ye dilekçeyle başvurdu. Gereenpeace avukatı Deniz Bayram, iptal kararını şöyle değerlendirdi: “Bu kirli ve tehlikeli yatırımlar geçici 8. madde kapsamında hiçbir çevresel yatırım yapılmadan ve Türkiye’nin kendi ulusal mevzuatındaki gerekli hiçbir çevresel önlem alınmadan yapılıp işletilebilecekti. Hatta kanun maddesi, çevresel yükümlülüklere uymayan bu santrallar hakkında bu düzenleme nedeniyle yargı yollarına başvurulamayacağını ve idari para cezası uygulanamayacağını söylüyordu. Kısacası, yasama yoluyla bir de yargı organının işine karışılıyordu.”
Avukat Bayram, kanundaki değişikliğin hangi yatırımları kapsadığı ile ilgili şu örnekleri verdi: “Zonguldak’ta Çates Termik Santralının bir ünitesi özelleşti. Afşin-Elbistan’da yeni kömür santralı üniteleri yapılması planlanıyor. Muğla’da bulunan Yeniköy ve Kemerköy termik santralları özelleşti. Yatağan termik santrallerının de süreci devam ediyor. Çanakkale’deki Çan, Sivas Kangal ve Konya Ilgın termik santralları özelleşti. Eğer madde iptal olmasaydı bu santrallar çevresel yatırıma ihtiyaç duymayacaktı. Ancak şu an 6 ay sonra çevre mevzuatları kapsamında yeni yatırımları tamamlamak zorundalar. Ayrıca diğer izin ve denetime de tabi olacaklar.”
Çevre mevzuatı ‘pahalı’
Bu kanun değişikliğinin Elektrik Üretim A.Ş.’nin (EÜAŞ) özelleştirmelerini kolaylaştırmak için yapıldığını anlatan Bayram, “Çünkü çevre mevzuatına tabi olmak maliyet getiriyor. Ayrıca Soma’daki termik santral da özelleştirildiği takdirde aynı maddeden yararlanabilecekti” dedi. Kanundaki geçici 14. maddenin ise yatırıma başlamış ancak sonrasında lisansı iptal edilmiş elektrik santrallarını kapsıyordu. Avukat Bayram’ın verdiği bilgilere göre, bu durumda olan yalnız Samsun’da bir dogalgaz çevrim santralı bulunuyor. Bu madde de adrese teslim bir değişiklikti ve hiçbir kanuni gerekçesi yoktu.

Elektrik Piyasası Kanunu Geçici 8. maddedeki ifade aynen şöyleydi:
“EÜAŞ veya bağlı ortaklık, iştirak işletme ve işletme birimleri ile varlıklarına ve 4046 sayılı kanun kapsamında oluşturulacak kamu üretim şirketlerine, bunların özelleştirilmeleri halinde de geçerli olmak üzere, çevre mevzuatına uyumuna yönelik yatırımların gerçekleştirilmesi ve çevre mevzuatı açısından gerekli izinlerin tamamlanması amacıyla 31/12/2018 tarihine kadar süre tanınır. Bu sürenin üç yıla kadar uzatılmasına bakanlar kurulu yetkilidir. Bu süre zarfında ve önceki dönemlere ilişkin olarak bu gerekçeyle, EÜAŞ veya bağlı ortaklık, iştirak, işletme ve işletme birimleri ile varlıklarında ve 4046 sayılı Kanun kapsamında oluşturulacak kamu üretim şirketlerinde, bunların özelleştirilmeleri halinde de geçerli olmak üzere, elektrik üretim faaliyeti durdurulamaz, idari para cezası uygulanmaz.”
Madde, kirli yatırımlara teşvik sağladığı gerekçesiyle eleştiriliyordu.