Dersim'in Kayıp Kızları "Tanıdığınız ihtiyar bir kadın, Dersim'den koparılmış bir kızın son hali olabilir" diye bitiyordu. Bu sözler üzerine yeni kayıp kızlar ortaya çıktı.

17 Aralık 2011

1938 yılında ailelerinden koparılan Dersimli kızların akıbetini araştıran ‘Dersim’in Kayıp Kızları: İki Tutam Saç’ belgeseli 2009’da gösterime girdikten sonra belgeselin bir izleyicisi, ‘www.dersiminkayipkizlari.com’ adresine e-posta attı. İzmir Urla’da yaşlı bir kadının Dersimli kızlardan olabileceğini söylüyordu. Haklı çıktı. 

‘Korkuyordum’
9 yaşında Elazığ’da bir aileye evlatlık verilen Lale Filiz, hâlâ gerçek ailesini bilmiyor. Ailesine dair bir şeyler öğrenmeye çalışmış ancak bir yandan da korkmuş. Yıllar sonra belgesel için kapısını çalan Kazım ve Nezahat Gündoğanları karşısında görünce “Beni de arayan birileri varmış” diyerek şaşkınlığını gizleyememiş. Önce bir sıhhıye memuruna, sonra bir doktora, daha sonra da bir binbaşıya verildiğini söylüyor. Lale teyzenin çocukları da annelerinin Dersim’in kayıp kızı olduğunu yeni öğrendi. Şimdi çocukları da akrabalarını arıyor.
Besime Selli, dönemin 3. Ordu Müfettişi Kazım Orbay tarafından alınan iki kızdan biri. Besime ve amcasının torunu Orbay tarafından götürülmüş. İkisi de tamamen Türkleşip Sünnileştirilmiş. Evden kaçarak evlenmiş, 1980’lerde ailesini bulmuş.
Orbay’ın evlatlık aldığı diğer kişi Gündoğanlarla konuşmak istemiyor. Çocuklarına, ailesine bir zarar geleceğinden endişe ediyor. Ayrıca kendilerini götürenlerin iyi niyetli olduğunu da belirtiyor.
Fecire Büke, biri erkek 4 kardeş. Annesi ve babası Dersim’de öldürülmüş. 4 kardeş dağıtılmış. Fecire yıllar sonra Gaziantepli ilk eşiyle evlenmiş. 1970’lerde önce erkek kardeşini, 1980’lerde de kız kardeşlerini bulmuş. Çocuğu olmamış, eşi öldükten sonra da ikinci evliliğini yapmış. Elazığ’a dönmüş, 2011 yazında da hayatını kaybetmiş. 

Munzur’a şiir
Bütün hayatı ailesini aramakla geçen Fecire teyze, yaklaşık 30 yıl önce, memleket özlemiyle bir şiir yazmış. Ölmeden önce bunu Kazım Gündoğan’a da okumuş:
“Munzurum/Canımda gönlümsün/Gözümde yaşımsın/Başucumda taşımsın/Taşımın üstünde tacımsın/Munzurum/Kan verdim gardaşım oldun/Can verdim candaşım oldun/Şahidim sen değil misin…/Munzurum(….) ”

Özür ama nasıl özür?
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ’ın Dersim’de yaşananlar için özür dilemesi, Dersim konusunda bir dönüm noktası oldu. Belgeselin araştırmacısı Kazım Gündoğan, Başbakan’ın özür dilemesinin hem siyasi , hem de hukuki bir karşılığının olduğunu anlatırken yönetmeni Nezahat Gündoğan ise özrün yanında yapılması gerekenleri şöyle sıralıyor: “Bu harekete neden olan tüm politikaların deşifre edilmesi, arşivlerin açılması gerekiyor. Adı değiştirilen Dersim’e adı iade edilmeli. Öldürülen, haksız yere yargılanan, idam edilen Dersim seyitlerinin mezarlarının belirlenmesi gerekiyor. Kayıp kızların bulunması ve bunların ailelerine kavuşturulması lazım. Toplu mezarlar var. Yerleri de belli. Bunlar açılmalı. Anıtlar dikilmeli. Böyle yapılırsa bir karşılığı olur ve gerçekten de bütün toplum “Bu devletin, başbakanın politikası tutarlıdır” der. Bu suç tüm insanlığa karşı işlenmiştir. Her şeyden önce Dersimlilerle yüzleşilmeli. Hem tarihe ışık tutmaları, hem de kendi iç huzurlarını sağlamak açısından bu çok önemli. İnsanlar konuşursa daha çok gerçekler ortaya çıkar. Toplumda böyle bir talep oluşmadıkça hükümetlerin de kendini mecbur hissetmeyeceklerini düşünüyorum. İnsanların kendi kimlikleriyle rahatça ifade etmelerini sağlamak gerekir. Hâlâ bizimle konuşmak istemeyenler, ulaşamadıklarımız, bulamadıklarımız var. 5 yıllık araştırma süreci oldu. Yüzlerce çocuğun götürüldüğünü biliyoruz. Bunların açığa çıkabilmesi için arşivlerin ortaya çıkması gerekiyor. En önemli arşivse Genelkurmay’da.”

LALE FİLİZ
1938 yazında yaşanan ve Dersim’de yıllardır fısıltı halinde konuşulanlar, ‘Dersim’in Kayıp Kızları’ belgeseliyle yüksek sesle dile geldi. Belgeselin sonundaki çağrıya yanıt verenler sayesinde Urla’da Lale Filiz’e ulaşıldı.

FECİRE
Ağa kızı Fecire’nin ailesi gözünün önünde katledildi. Ömrü 4 kardeşini arayarak geçti.

BESİME
Besime, amcasının torunuyla birlikte 3. Ordu Müfettişi Rauf Orbay’a verilmiş.

BİTTİ