* 11 yıl önce Marmara depreminde 17 bin 480 kişi öldü, 23 bin kişi yaralandı, 113 bin bina yıkıldı. Ve uzmanlar hem fikir: Tekrar olacak * Senaryolara göre 70-90 bin kişi ölecek. Buna karşın 11 yıl içinde yapılanlar çok yetersiz ve uzmanlar 'İnsanlar göz göre göre ölecek' diyor

17 Ağustos 2010

İSTANBUL - Resmi kayıtlara göre 17 bin 480 insanın öldüğü 1999 depreminin üzerinden 11 yıl geçti. Araştırmalar yapıldı, deprem vergileri toplandı, güçlendirmeler yapıldı... Devlet elinden geleni yaptığını söylese de uzmanlara göre yeterli değil. Büyükşehir Belediyesi ve Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı tarafından yapılan bir araştırmaya göre 7.5 veya 7.7 büyüklüğünde muhtemel bir deprem gerçekleşirse 70 ile 90 bin arasında insan ölecek ve yüz binlerce insan da evsiz kalacak. 11 yıl boyunca Türkiye ’de nelerin değiştiğini, nelerin eksik kaldığını uzmanlara sorduk. 

‘Hiçbir şey yapmadılar’
İTÜ Maden Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Naci Görür: 
* Deprem kuşakları içerisinde yer alan yerleşim alanlarının depreme güvenli hale getirilmesi için ne yönetim, ne de halk bazında bir gayret yok. 
* Yapı stokları depreme güvenli değil. Yerel yönetim de merkezi yönetim de bir şey yapmıyor. Halkın da bir talebi yok. Zaman akıp gidiyor. Aradan 11 yıl geçti. Marmara depreme karşı güvenli hale gelebilirdi. Dünyada örnekleri var. Japonya Kobe’de şehir 10 yılda depreme güvenli hale getirildi. 
* İstanbul’da 1 milyon 600 bin bina var. Çok büyük bir bölümü depreme güvenli değil. Yapılacak şey belli. Riskleri artırmamak adına, yeni binaları deprem yönetmeliklerine uygun yapıp, mevcut binaları da ya güçlendireceksiniz ya da tahliye edeceksiniz. 
* Tekirdağ açıklarından adalara kadar olan mesafedeki fay hattının bir kısmının ilk başta kırılacağı biliniyor. Bu kırılırsa en az 7.2 büyüklüğünde deprem olur. İsanbul’da büyük bir etkiye neden olacaktır. Artı eksi beş 10 sene olabilir ancak 2029’a kadar herhangi bir anda olabilir. 

‘Hedefin sadece yüzde 5’i yapıldı’
Yeryüzü Depremleri Kestirme Ağı Türkiye Direktörü Prof. Dr. Ahmet Ercan: 
* İstanbul’da yapı taramaları bitirilemedi. Önceliği olan 10 ilçenin altısına bakılabildi. İstanbul yapılarının yüzde 10’u tarandı. Üç yılda bunun tamamını tarayabilirdik. 
* İstanbul’da bir deprem olsa 1999’daki kadar yıkım yapar. Ben yakın bir gelecekte 2040’a kadar İstanbul’da bir deprem beklemiyorum. 
* Deprem bilinci arttığı için depreme dayanaklı konut yapıldı. TOKİ’ye yetkiler verildi. TOKİ’nin yaptığı evler depreme dayanıklı. 
* İstanbul’da mevzuatın geç çıkması nedeniyle depremden etkilenecek Avcılar, Zeytinburnu, Eminönü, Eyüp, Gaziosmanpaşa gibi yerlerde kentsel dönüşümü bitiremedik. 
* Gazozdan, akaryakıta kadar deprem vergisi ödüyoruz. 45 milyar dolar deprem için toplantı. Amaç yoksullar için depreme dayanıklı yapı yapmaktı. Depremden etkilenecek 1 milyon insan var. Bunların sorununu çözmek için gereken para 5 milyar dolar. Kasadaki para ne oldu? ‘Hiçbir şey yapılmadı’ sözü yanlış. Ancak hedefin yüzde beşi gerçekleşti.’

‘Yıkımı getirecek zihniyet içimizde’
Türk Kızılayı Genel Başkan Başdanışmanı ve Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Ulusal Danışmanı Prof. Dr. Ahmet Mete Işıkara: “Devlet kendi üzerine düşeni önemli ölçüde yerine getirdi. Örneğin İstanbul’da da şu andaki okulların yüzde 75-80 arası muhtemel Marmara depremine hazır durumda. Viyadükler, bağlantı köprü ayakları güçlendirildi. Sağlık kurumlarının depreme hazırlanması çok önemli. Sorun, biz bireylerde. Çocuklar çok ciddiye alıyor ancak yetişkinler bu konuda duyarlı değil. Devlet güvenli yaşam konusundaki desteği veriyor. İnsanlar ‘devletten ne koparırım’ derdinde. Bu doğru davranış değil. Çuvaldızı kendimize batırmamız lazım. Başbakan’a bir önerim var. Bir Bakanlar Kurulu toplantısını İstanbul’da yapmasını ve deprem konuşulsun.

‘Rant yok edilmeli’
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Serdar Harp: Türkiye topraklarının yüzde 96’sı deprem kuşağında yer  alıyor. Bunun yüzde 66’lık bölümü birinci ve ikinci derece deprem bölgesinde. Atılacak ilk adım kentleşme ve yapılaşma konularını rant meselesi olarak görmekten vazgeçmek olacaktır. En büyük sorumlu hükümet depreme hazırlık konusunda üzerine düşeni yapmamakta.’

‘Yeni yasa lazım’
TMMOB Makine Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Ali Ekber Çakar: Deprem öncesi, deprem sırası ve sonrasında yapılacak çalışmalara ilişkin kamu ve toplum yararını temel alan Ulusal Deprem Stratejisi, Türkiye Deprem Master Planı ve Afet Yönetimi Stratejik Planı oluşturulmalı. Yapı denetimi uygulaması ilgili bütün kurum ve kuruluşların katılımıyla oluşturulmalı. Yeni bir yasa çıkarılmalı.

‘Pay hattı oluştu’
Şehir Plancıları Odası: Kentsel dönüşüm uygulamalarının yapıldığı bölgelere bakıldığında, deprem açısından büyük risk taşıyan yüksek katlı ve yoğun yapılanmış bölgelerin değil, yüksek rant taşıyan bölgelerin tercih edildiği, riskin azaltılmasından daha çok, yandaş kesimlere aktarılmasına yönelik girişimlerin öne çıktığı görülür. Fay hatlarının ‘pay’ hatlarına dönüşümü hızlanmıştır. Bunu engelleyecek bir sistem gerekli.