Türkiye'de yalnız Bodrum ve Kuşadası'nda avlanan dil balığı artık 'turizm stresi' yüzünden yumurta bırakamıyor

22 Mart 2010

İSTANBUL - Bodrum’un baş döndüren turistik gelişmesi Türkiye’de yalnız Türkbükü civarında ve Kuşadası’nda tutulan ‘Bodrum dili’nin neslini de tehlikeye soktu. Eski Tarım Bakanlığı Muğla Su Ürünleri Enstitüsü Müdürü Erdener Çeliğ’e göre, aşırı avlanma, kirlilik ve kıyılardaki yoğunlaşma nedeniyle ‘Bodrum dili’nin sayısı her yıl azalıyor.
Bodrum ve Kuşadası’nda tutulan dil balığı ‘solea solea’ adı verilen normal dil balıklarından farklı bir tür. Yumurtalarını bırakmak için Türkbükü civarındaki Tek Ağaç Feneri adlı burunu seçen ve Kuşadası’nda da görülen Bodrum dili, 20 yıl önce yılda 50 tonla balıkçıları bayram ettirirken, son yıllarda yılda bir iki tondan fazla tutulamıyor. 

Dışarıdan geliyor
Aynı zamanda eski bir balıkçı olan eski Tarım Bakanlığı Muğla Su Ürünleri Enstitüsü Müdürü Erdener Çeliğ, Bodrum dilini şöyle anlatıyor:
“Bodrum’daki dil balığı Türkiye’nin yerli dil balıklarından değildir. Türkiye’ye dışarıdan gelir. Ancak nereden geldiği konusunda da kesin bilgiler yok. Türkiye’ye yumurta bırakmak için geliyor. Türkiye’de yetişen solea solea dediğimiz yerli dil balıkları türünden değil. Yerli türlerden çok daha büyüktür. Denizde iki buçuk -üç kiloya kadar büyüyor. Yerli dillere göre üç dört katı daha pahalı. Aralık-ocak-şubat dönemlerinde çıkıyor. Şu anda yumurtalarını dökmüştür ve bulunmaz. Normal dilin kilosu 20-25 TL’dir. Bu dilin en düşük fiyatı 40 TL’dir.”
Yumurta bırakma sahasının Güllük Körfezi’nde Didim’e yakın kısmındaki Tek Ağaç Feneri olduğu anlatan Çeliğ, “Bir tek burada tutulur. Didim’in karşısında Formako Adası vardır. Tek Ağaç Feneri ile Farmako arasında yumurtalarını bırakıyor. Kuşadası’na da bırakıyor. İztuzu Plajı’na nasıl caretta carettalar yumurta bırakırsa bu dil balıklarının yumurtlama sahaları da buralardır. Yumurtlama zamanı bu bölgeye geldiği için yakalananların çoğu dişidir. Erkeklerin zaten tutulması zordur. Dişi yumurta bıraktığı veya bırakacağı için güç durumdadır. Uzatma ağlarıyla tutulur. Duvar gibi denizin dibine seriliyor. Yakalananların içinde yumurtaları da oluyor” diyor.
Çeliğ Bodrum dilinin tükenmek üzere olduğunu da vurguluyor:
“Eskiye göre çok az yakalanıyor. Neredeyse bitmek üzere. 20 yıl önce çok fazla yakalanıyordu. 1980’li yıllarda 50 ton tutuluyordu. Şu anda ağ mesafeleri uzamasına rağmen yıllık bir iki ton zor tutulabiliyor. Bu balıkların azalmasının temel nedeni kirlenme. Eskiden denizler sakindi. Turizm, konutlar vs... Balıklar bu yoğunluktan strese giriyor. Yumurta bırakamıyor. Aşırı avlanma da üremelerine engel oluyor.” 

Balıkçılar üzgün
Bodrum’da balıkçılık yapan Hasan Göze de “20 posta yani iki kilometre ağ atardık. 40-50 kilo dil balığı alırdık. Şimdi sekiz kilometre ağ atıyoruz. 10 kilo balığı zor alıyoruz” diyor:
“Bodrum dili avlayan toplam 20 -25 balıkçı teknesi var. Kuşadası’nda da aynı balıkçılar tutuyor. Günde beş-10 kilo ancak alınıyor. Tüm balıkçılar ancak günlük ortalama 100-150 kilo tutabiliyor. Ağ mesafesi uzadı buna rağmen balık oranı düştü. Önce Kuşadası’nda tutuluyor. Bir ay sonra Güllük körfezi’ne geliyor. En çok balık Güllük’te. Gökova’da da tutuluyor. Balığın yumurta bırakabilmesi için avlanmanın ocak ayından önce yasaklanması gerekiyor.”

‘10 yıl sonra olmayabilir’
Devlet Balıkçılık’tan Hasan Engin de tezgahlarda artık Bodrum dilinin eskisi kadar görülemediğini anlatıyor:
“İri dil balıklarını tezgâhta 60 TL’ye satıyoruz. Ancak bu balığa asıl restoranlardan, büyük otellerden ve İstanbul’dan talep var. Şu anda 100 kilogram olsa anında tükenir dil balığı. Sabit müşterileri var. Eskiden çok daha fazla yakalanıyordu, son zamanlarda gittikçe azalıyor. Azalma bu şekilde sürerse, 10- 15 yıl sonra belki de dil balığı yiyemeyebiliriz.”
Muğla Tarım İl Müdürlüğü’nden bir yetkilinin verdiği bilgilere göre Bodrum dil hakkında herhangi bir istatistiki bilgi bulunmuyor. Çünkü 12 metrenin altındaki tekneler avladıkları balıklarla ilgili veri tutmuyor. Bodrum dilini avlayan balıkların tamamına yakını da 12 metrenin altında küçük balıkçı tekneleri.