Uçak kazalarının ardından sık sık haberlerde bahsi geçmeye başlayan ve kazanın nedenlerinden biri olarak gösterilen Aletli İniş Sistemi'nin (ILS) ne olduğunu İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Uçak Mühendisliği Bölümü'ne sorduk.

29 Aralık 2007

İSTANBUL - Uçak kazalarının ardından sık sık haberlerde bahsi geçmeye başlayan ve kazanın nedenlerinden biri olarak gösterilen Aletli İniş Sistemi'nin (ILS) ne olduğunu İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Uçak Mühendisliği Bölümü'ne sorduk. Araştırma görevlisi uçak mühendisi Uğur Özdemir yanıtladı.
Uçak nasıl iniyor?
"Navigasyon (seyrüsefer) sistemleri, uçağın bulunduğu noktadaki koordinatları, yerden yüksekliği ve iniş yapacağı pistin uçağa göre konumunu veren sistemlerdir. Bütün uçaklarda bulunan manyetik pusula ve harita ile görerek uçuş yapılacağı gibi yerden uçağa gönderilen radyo sinyalleriyle de navigasyon mümkündür.
İşte ILS de bu sistemlerden biridir ve iniş safhasında kullanılır. Sivil havacılıkta sık kullanılan VOR ve ADF (Automatic Direction Finder/Otomatik Yön Bulucu) sistemleriyle uçak havaalanına yaklaşır, bu aşamadan sonra, pistten yayın yapan radyo vericisinden alınan verilerle hassas olarak pistin yönü, yaklaşma ve iniş açıları ILS göstergelerinde görülebilir. Öyle ki elde ettiği bu verilerle uçak, sıfır görüşte dahi iniş yapabilir. ILS sistemlerinin önemi, özellikle sis, yağmur, kar gibi olumsuz hava şartlarında öne çıkar ve uçuş güvenliğini önemli bir ölçüde artırır. Hava koşullarından dolayı iniş yapamayan birçok uçak, bu sayede iniş yapabilir."
Ancak İTÜ Uçak Mühendisliği Bölümü'nden Özdemir, ILS sisteminin bir havaalanında var olmasının bu havaalanında asla uçak düşmeyeceğini garanti edemeyeceğini de vurguladı:
"Çünkü bir uçağın düşmesi birçok sebebe bağlı olabilir. ILS sistemi, bu sebeplerden sadece bir tanesinin oluşma riskini en aza indirir. ILS sistemi, kurulacak havaalanında geniş bir araziye gereksinim duyar, çünkü sinyal düz arazide oluşur. Ayrıca pist etrafındaki yapılaşma, göl ve dağ gibi coğrafi koşullar, uçağın sinyalleri yanlış almasına sebep olabilir. Bu yüzden pist çevresindeki yapılaşma kontrol altında olmalıdır. Çevredeki yapılaşma kontrol altında tutulamıyorsa ve çevre engebeliyse ILS'ye alternatif olarak çeşitli başka gelişmiş iniş sistemleri de kullanılabilir."
DHMİ Genel Müdürvekili Orhan Birdal'a göre de ILS, uçuş konforunu artırsa da her havalimanında şart değil: "ILS bir havalimanının olmazsa olmazı değildir. Ancak kötü hava koşullarında daha konforlu, emniyetli bir iniş sağlayan ilave bir hava seyrüsefer yardımcı sistemidir."
Hava Seyrüsefer Dairesi Başkanı Mustafa Kılıç da hava trafiği çok yoğun ABD'de hava trafiğine halen açık alanlardan üçte birinde ILS olmadığını hatırlattı:
"ILS'nin kurulup kurulmaması bir meydanın yapılması için aranan kriter değil. ILS sisteminin maliyeti 1-1.5 milyon dolar. Fiyatı önemli değil. Ancak kurulması için coğrafi konum gibi bazı etkenler var. ABD'de de 3 bin 765 havaalanından 2 bin 311'inde ILS bulunuyor."

Hangi havaalanında ILS var, hangisine gelecek
ILS'si olan havaalanları
DHMİ'nin yaptığı değerlendirmeye göre halen Aletli İniş Sistemi (ILS) olan 21 havaalanı şunlar: Adana, Adnan Menderes, Antalya, Atatürk, Dalaman, Esenboğa, Milas-Bodrum, Nevşehir-Kapadokya, Tekirdağ-Çorlu, Trabzon, Gaziantep, Bursa-Yenişehir, Kars, Sabiha Gökçen, Samsun-Çarşamba, Sivas, Denizli-Çardak, Malatya Erhaç, Erzurum, Kayseri Erkilet, Muş.

Beş meydana ILS alındı
Çanakkale, Diyarbakır, GAP, Konya ve Hatay'daki hava meydanları coğrafi şartları nedeniyle 'ILS cihazı kurulmasına elverişli'. DHMİ Genel Müdürlüğü, Çanakkale için yapılan harita etütlerinde ILS ile yaklaşmanın mümkün olduğunu saptadı. Diyarbakır için ihalesi yapılan ILS sisteminin montaj ve kurulumunun iki ay içinde tamamlanması planlanıyor.
DHMİ, GAP ve Hatay meydanları için ILS sistemi alımı ihalesi yaptı. 2008 yılı içinde bu alanlardaki sistemlerin tesliminin ve montajlarının yapılması hedefleniyor. Konya Hava Meydanı için de ILS sistemi satın alındı. Arazi hazırlıkları bitince montaj çalışmaları başlayacak.

Dört meydana kısmi ILS
DHMİ, tahditli meydanlar arasında sayılan ve uçakların alçalabileceği pas geçme noktası ve tırmanış yükseklikleri önceden duyurulan bazı meydanlara da ILS kurmayı planlıyor. Ağrı Hava Meydanı için yapılan etütde, pas geçme sahasındaki maniaların ILS yüzeylerini sınırlaması nedeniyle bu meydana ILS sistemi kurulması halinde uçakların pist başına göre alçalabilecekleri en düşük irtifa 550 fit olarak hesaplandı.
Edremit Körfez, Sinop ve Uşak hava meydanları da 'tahditli' olarak ILS cihazı kurulacak meydanlar arasında yer alıyor.
DHMİ Genel Müdürlüğü, ILS sisteminin kurulumuna coğrafi şartları nedeniyle elverişli olmayan Adıyaman, Çaycuma, Elazığ, Erzincan, Gazipaşa, Kahramanmaraş, Mardin, Siirt, Süleyman Demirel, Tokat ve Van hava meydanlarına da ILS'in tamamen ya da kısmen kurulmasına karar verdi.