Türkiye'de ilk kez geolocatorlarla takip edilen 30 gramlık ötücü kuşlar, Doğu Afrika'dan Iğdır Aras Nehri Kus Cenneti'ne döndü. 2013'te üzerindeki 1 gramlık cihaz takılan büyükkamışçın kuş türünün 5 bin kilometre yok kat ederek Sahra Çölü'ne kadar gittiği tespit edildi.

22 Haziran 2014

Utah Üniversitesi ve KuzeyDoğa Derneği’nden biyologlar, Türkiye ’de ilk kez kullanılan 1 gramlık geolocator cihazlarıyla Iğdır Aras Nehri Kuş Cenneti’ndeki büyük kamışçın (Acrocephalus arundinaceus) kuşunun kıtalararası göçünü başarıyla takip etti. Derneğin başkanı Doç. Dr. Çağan Şekercioğlu’nun liderliğinde 2012’de başlayan projede, büyük kamışçınlara 1 gramlik geolocator (coğrafi konumlama) cihazları takıldı. Türkiye’de ilk kez kullanılan ve ışık kaydeden cihazlar sayesinde, ağır uydu vericileriyle takip edilemeyen binlerce ufak kuş türünün göçlerini artık takip etmek mümkün. 2013 ilkbaharında geolocator takılan büyükkamışçınlardan elde edilen veriler, Doğu Anadolu ’da en çok kuş türü (253 tür) barındıran Kars-Iğdır sınırındaki Aras Nehri Kuş Cenneti’nde üreyen büyükkamışçınların kışı Sahara Çölü’nün güneyinde Doğu Afrika’da geçirdiklerini gösterdi. Bu da Tuzluca Barajı tarafından yok edilme tehlikesi altında olan ve yüzlerce kuş türünün üreme, kışlama ve göç esnasında beslenme alanı olarak kullandığı Aras Nehri Kuş Cenneti’nin uluslararası önemini bir kez daha gösterdi.
Verilerin ilk analizi, bu kuşların kışlama alanlarının Uganda, Kenya ve Tanzanya’da olduğuna işaret ediyor. Zorlu bir analiz gerektiren geolocator verilerinin analizi, Doç. Dr. Çağan Şekercioğlu’nun doktora ögrencisi Evan Buechley tarafından yapılıyor. Bu yeni bulgu, bu 30 gramlik kuşların sadece bir haftada 5 bin kilometreden daha fazla bir yolu ka tederek Iğdır’daki üreme alanlarından Doğu Afrika’daki kışlama alanlarına göç ettiğini gösterdi.

KUŞ CENNETİNDE BARAJ TEHLİKESİ

Büyükkamışçınlar ağustos ayının ortasında Türkiye’den güneye doğru göç etmeye başladı ve şaşırtıcı bir şekilde Sahara Çölü’nü bir hafta gibi kısa bir sürede geçti. Doğu Afrika’daki kışlama alanlarına ağustos ayının sonunda ulaştılar. Oysa güneyden kuzeye olan göçleri nisan ayının başlarında başlayıp, göç yolu üzerinde birkaç alanda durarak çok daha uzun sürdü. Daha önceki yıllarda olduğu gibi, Aras Nehri Kuş Cenneti’ne ilk büyükkamışçın nisan sonlarında ulaştı. Diğer bireyler çoğunlukla mayıs ortasında vardı.
Büyükkamışçın, Türkiye’de yaygın bir tür olup, sulak alanlarda bulunan sazlıklarda ürüyor. Küresel çapta popülasyonu azalmakta olan bu tür, Türkiye ve diğer yaşadığı yerlerdeki sulak alanların tahrip edilmesi tehdidi ile karşı karşıya. Etrafında bulunan bozkırlar arasında bir vaha özelliği taşıyan Aras Nehri Kuş Cenneti tür için çok iyi bir üreme imkanı sağlıyor.
Aras Nehri Kuş Cenneti, kuş çeşitliliği açısından Türkiye’deki en zengin sulak alanlardan biri. Doğu Anadolu’nun da en zengin kuş cenneti. 253 kuş türüne, yani ülkemizde belgelenen kuş türlerinin yüzde 54’üne ev sahipliği yapıyor.
Ancak yapılması planlanan Tuzluca Barajı, küresel çapta önemi 3 kıtadaki düzinelerce ülkeden gelen ve giden vericili-halkalı kuşlar sayesinde ispatlanmış dünya çapındaki bu kuş cennetini tamamen sular altında bırakacak. Burada yaşayan büyükkamışçın ve diğer türlerin yok olmasına sebep olacak. Aras Nehri Kuş Cenneti’nin kurtarılması www.arasikurtar.org adresinde imza kampanyası başlatıldı. Bugüne kadarda 17,500’e yakın imza toplandı.

GEOLOCATOR NEDİR?

Geolocatorlar, kuşların coğrafik konumunu belirlemede kullanılan yeni teknoloji. Yıl boyunca gün doğumu ve batımını kaydediyor. Gün uzunluğu, gün doğumu ve batımı saatlerinden enlem ve boylam, yani coğrafik konum belirliyor. Geolocatorlar küçükakbabaların göçünün takip edildiği uydu verici cihazları kadar detayli GPS koordinatlarını uyduyla ileten takip cihazları olmamakla birlikte, en önemli özellikleri çok hafif olmaları. Bu da uydu vericisi takılamayacak kadar küçük olan binlerce kuş türünün araştırılmasına imkan sunmakta.